De secretaris

Een belangrijke rol in de schepenbank was weggelegd voor de secretaris. Hij vervulde juridische en administratieve taken voor de schepenbank; hij noteerde de akten, hield registers bij, men kon bij hem terecht voor een afschrift van een akte, en dergelijke. Hij wordt ook wel genoemd als schrijver, scriba of preter.

Het was, zo blijkt wel uit de bronnen, een solide baan die lang kon worden aangehouden. Secretarissen waren afkomstig uit notabele families; opvallend is ook dat er nogal eens werd getrouwd tussen families van secretarissen van verschillende schepenbanken.
Hij bleef dus vaak lang aan, maar wordt toch maar zelden in de akten genoemd. Omdat de handschriften in de signaten behoorlijk verschillen is hij daaraan meestal wel te onderscheiden.

Onderstaand is een overzicht van de secretarissen tot ca. 1650, voor zover bekend. Er zijn ook enkele bronnen opgenomen waarin de secretaris expliciet met zijn functie wordt vermeld.

Meester Jan ?

≤1494? - 1532

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv 1238, anno 1530.

Er staat een (vaag) wapen getekend achterin inv. 1238. Mogelijkerwijs van de secretaris.

Het handschrift in de signaten blijft in de periode 1494-1532 min of meer gelijk en lijkt van dezelfde persoon te zijn.
In de schatting van 1494 staat over hem het volgende.
Op folio 5v, onder "Hier ende Nederijnen" staat "meister Jan", hij dient 3 schilden te betalen. Maar vanwege zijn functie wordt hij daarvan vrijgesteld, want op folio 24v (onder Hijer ende Nederijnen) staat:
"Dair geet aff meister Jan want hij schrijver is inden banck van Tuijll, III schilt"
Bron: Gelders Archief, Hof van Gelre en Zutphen, toegang 0001, inv. 964.

Mr. Jan van Rossem

1533 - okt. 1563

Overleden na sept. 1577

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv 1241, anno 1562.

Dit handschrift lijkt in de loop van de tijd wat te veranderen. Maar dat kan ook normale ontwikkeling zijn.

Ditzelfde handschrift wordt gebruikt in de signaten van de Bank van Deil, beginnende in 1536 (de oudst bewaard gebleven) en doorlopend tot in 1572. In ORA Deil, inv. 1089, folio 1 staat dat de schrijver is "Joanne Rosseo", Jan van Rossem.

Als "gewesene gerichts schrijver" wordt hij anno 1565 vermeld, met verwijzing naar een sententie op 3-11-1562 waarvan de stukken nog onder hem berusten; ORA Tuil, inv. 1242, f. 32v. Onder een acte van 1563 staat een notitie in hetzelfde handschrift anno 1577 dus dan leeft hij nog; inv. 1241, f. 319v.
Vanwege het veelvuldig voorkomen van de naam Jan in de familie Van Rossem, is nog onbekend om welke het zou gaan.
Een hint over zijn familie werd gevonden in ORA Tuil, inv. 1239, f. 10v (datum 05-11-1532). Daar staat in de marge: "frater meus decanus in Dryell ..." oftewel "mijn broer, deken in Driel ...". De tekst betreft mgr. Henrick van Rossem, maar of hij de bedoelde broer is, is nog niet zeker.
Het signaat van Deil inv. 1090 begint in 1578 met een nieuw handschrift en de oudere aktes zijn daar later aan toegevoegd.

Mr. Willem van Wadenoijen

24 juni 1539 - 12 feb. 1540

Midden tussen de akten van Jan van Rossem, in ORA Tuil, inv. 1239, folio 242v staat het volgende:
Anno Veertich
Ghyng ick aen den XIJ february Item to voren van aº XL ind aº XXXIX van sunt Jan nativitatis aff heefft Mr. Wijlhem van Wadenoijen op sijn signaet ind was doe schriver
Ongeveer eenzelfde tekst staat in ORA Deil inv. 1089, f. 36, daar heet hij Mgr. Wijlhem to Waijnoijen

Mr. Aert Hermansz de Bije

1564 - jan. 1580

Overleden in 1580

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv. 1243, anno 1579.

Zijn laatste inschrijving dateert van januari 1580. Aert is in januari of in ieder geval begin 1580 overleden.
Hij was tevens secretaris van de Bank van Zaltbommel en de Bank van Deil.

Directe verwijzingen naar zijn functie:
ORA Tuil, inv. 4, folio 1. Hij legt de eed af (1577).

Mr. Jan Aertsz de Bije

1580 - 1625

Overleden op 22-4-1625.

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv. 1246, anno 1617.

Hij was tevens secretaris van de Bank van Zaltbommel.

Directe verwijzingen naar zijn functie:
ORA Tuil, inv. 1247, f. 138. Postridie Nicolai 1624 bijden schepenen alde ende nieuwe gestempt sijnde ende neffens Mr. Johan de Bije tot sijn E. soulagement ende verlichtinge van sijnen arbeijt als adiunct het secretarisampt te bedienen, .... .... daer naer opten XXIJ Aprilis 1625 d'voerschreven De Bije desen werelt afgestorfven ende inde heere ontslaepen .... etc ...
Th. de Ghier
1625.

Dr. Dirk de Gier Huberts, i.u.d.

1625 - 1642

Overleden op 23-1-1642.

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv. 1248, anno 1626.

Het handschrift verandert van dit naar dat van Q. de Cocq, middenin een tekst in inv. 1248 (f. 263 - 263v), anno 1629.

Directe verwijzingen naar zijn functie:
Zie bij Jan de Bije en Quirijn de Cocq.
Zie ook: De Ned. Leeuw, 1943, kolom 179.

Quirijn de Cocq

1642 - 16...

Overleden op .....

Bovenstaande voorbeeld is uit ORA Tuil, inv. 1249, anno 1640.

Directe verwijzingen naar zijn functie:
ORA Tuil inv. 1249 begint met: Allet gene in desen signate geschreven ende geregistreert staet heb ick onders. secretaris der bancke van Tuijl getogen uut eenige manuaelkens van mijnen praedecesseur Theodoor de Ghier za. in leven oock secretaris geweest in Tuijl
Q. de Cocq
1642